Monthly Archives: July 2012

Het leven van een columnist is heus niet makkelijk, dat u dat niet denkt…. De ene week jengel je bij alle vrienden dat je ‘nog niks hebt voor zaterdag en help me nou eens aan een onderwerp’ en de andere week moet je je in alle bochten wringen om alle onderwerpen van enige importantie besproken te krijgen. Tenslotte heb je als columnist over alles een mening, toch? Dus wordt dit weer een caleidoscopisch berichtje.

De Salzburger Festspiele zijn weer begonnen, maar niet geruisloos zoals de afgelopen jaren het geval was. Ze hebben in Salzburg gebroken met een traditie die al sinds 1920 heerste… De Festspiele openden altijd met het moralistische toneelstuk ‘Jedermann’ op teksten van Hugo von Hofmannstahl, op het Domplein. In 1989 was ik bij de generale repetitie van het stuk. Toen werd de hoofdrol gespeeld door Klaus Maria Brandauer. Ik heb gesmuld, dat kan ik u wel vertellen. Het was bloedjeheet op het plein en de wespen teisterden het publiek, maar daar heb ik allemaal geen last van gehad; ademloos van begin tot eind heb ik gekeken.
Dit jaar niet, dit jaar opende Haydn de Spiele, het Oratorium Die Schöpfung. Jedermann moest wachten tot de zaterdag.

En dan het berichtje vorige week dat het Combattimento Consort Amsterdam (zo heten ze voluit) stopt. Medio 2013 hebben ze een soort afscheidstournee en daarna gaat oprichter en leider Jan Willem de Vriend zich toeleggen op dirigeren. Kunt u tegen een klein katje mijnerzijds? Het zou tijd worden, want hoewel hij een fabelachtig goed musicus is met een uitstekend ontwikkeld stijlbesef en een prachtige mentaliteit, is zijn directiegebaar nou niet je dàt. Gelukkig vertelde hij bij de Schöpfung waar ik ‘onder’ hem mocht zingen er zoveel bij dat ik (en met mij de andere 80 zangers van het Brabantkoor) toch wel begreep wat hij wilde, maar een echt exact gebaar was het niet. Schatje is-ie wel hoor, die Jan Willem, dus het zal uiteindelijk wel goed komen. Ik hoop dat hij geen spijt krijgt van zijn beslissing.

Tsja, en vandaag in 1750 stierf Bach. Daar kun je als klassieke muziek columnist niet omheen. Ik heb u al meerdere malen verteld over mijn ambivalente gevoelens omtrent zijn muziek, maar ik kom meer en meer geïsoleerd te staan. Dat bleek weer eens uit een artikel in het Eindhovens Dagblad waar een muziektherapeute verklaarde enorm op te knappen van Bach ‘met name als ik Bach speelde, kreeg ik weer overzicht in mijn hoofd” zo schreef ze. Gek, Bach spelen kan ik al helemaal niet. Ik moest voor mijn examen bijvak piano op het conservatorium een Inventie van hem spelen en werd er knettergek van; mijn beide hersenhelften zijn niet op Bach’s polyfonie ingesteld. Oeioei wat heb ik hem vervloekt (stilletjes dan hȅ). Ze heeft wel een punt hoor, die mevrouw (ze heet Karima Matser), ik raad mensen wel eens aan Bach op de I-pod te zetten als ze operaties ingaan. En het werkt helend, alleen niet voor mij, doe mij maar Verdi of Puccini. Als ik dan toch mag kiezen…

Laatste berichtje en dan schei ik eruit: het IVC is dit jaar weer in Den Bosch en vanaf 1 augustus zendt Brava.nl voorbeschouwingen en nabeschouwingen uit. Er wordt veel herhaald, maar ach dan komt u in de stemming. Het ‘echte’ concours is van 21 tot en met 30 september bij ons in Den Bosch in het Theater aan de Parade, waarvan ze nog steedds niet weten in Den Bosch of ze het gaan verbouwen of elders een nieuw gaan neerzetten, dus u zult het met de onderkomen knip moeten doen die er nu staat. Legendarisch slechte akoestiek en bedonderde voorzieningen, maar ach, waarom echt zuinig zijn op zangers of andere artiesten. Ze moeten maar blij zijn dat ze in Den Bosch mogen zingen… toch?

Die laatste opmerking is een geintje hoor…
Zo, en een columnist die het me nadoet in één column de Salzburger Festspiele, het Combattimento Consort, Bach en het IVC aan elkaar de koppelen mag zich melden.

Ja, lieve hemel wat gaan we nou krijgen. Weet u wat ze in Wenen bedacht hebben? Meer bepaald, wat de rechtbank in Wenen beslist heeft, verboden heeft? Ze hebben koebellen verboden, ja u leest het goed: verboden!!!

Rammel heel Europa bij elkaar in een protestmars, vergeet de problemen met Italië, Spanje, Ierland, Griekenland, de verkiezingen hier moeten maar even wachten, de taalstrijd in België ook, de Olympische spelen moeten maar even on hold: we moeten nu eerst in Oostenrijk wat gaan regelen. Wat gaan we nou krijgen, nondepatatten!

Pfoe, sorry hoor, ik moest even stoom afblazen. Ik zal wat genuanceerder verder gaan. De tekst uit het persbericht: een rechtbank in Oostenrijk heeft een verbod op koebellen ingesteld, omdat die de nachtrust van omwonenden storen. Dat blijkt uit het eerder deze week gepubliceerde vonnis.

Volgens de rechter is er geen reden om koeien op een omheind stuk weiland dat geen bergweide is, een bel om de hals te hangen. De koeien waren ook ’s nachts onderweg en aten uit een metalen voedertrog. Gevolg was slapeloze nachten voor de buren, die een aanklacht indienden, waarna een lange rechtsstrijd volgde.
Koebellen worden in het Alpengebied veel gebruikt om te horen waar een koe zich bevindt. In de bel hangt een klepel, zoals bij een klok. Het zorgt voor het karakteristieke geluid in de bergen.
Einde bericht.

Wij waren ooit bij vrienden in Karinthië, ze stonden met hun oude caravannetje op een bergweide, halverwege de berg, bij de boer om de hoek. Ieder jaar in het voorjaar trok de boer met de tractor de caravan uit de schuur en op de helling. Het was een hemelse plaats, en is dat nog steeds; bij mijn weten zitten ze er nu, terwijl ik dit typ, over de helling te kijken of de reeën ook vanavond weer langskomen om uit het beekje dat vlakbij stroomt te drinken. Het hondje van de boer komt dan na enige tijd (alsof-ie een ingebouwde klok heeft) aangeblaft om de reeën weer te verjagen. ’s Nachts worden ze af en toe wakker omdat er een ree aan de caravan snuffelt en ja hoor, ze horen ook wel eens koebellen…

De man van het echtpaar vertelde een flink aantal jaren geleden al weer een verhaal, waarvan ik niet zeker weet of het waar is: hij is nogal van de sterke verhalen en er was al een aantal Obstlertjes door het keelgat gegaan voordat dit verhaal over tafel kwam. Hij was uit de slaap gehaald tijdens zijn vakantie op de berg door nieuwe bellen, meer bepaald door nieuwe samenklanken van bellen. Een of andere goof had de bellen soort van gestemd: je hoorde septime-accoorden. Het wordt een beetje knagerig, maar u bent er vast nog, rechtop zittend van heilige toorn: de bellen waren gestemd als in c-e-g-bes en als je dat door elkaar hoort klinken, hoor je een septime-accoord en wat wil een septime-accoord: juist: oplossen. Speel het maar eens op de piano: het klinkt alsof het niet af, is, alsof er dringend nog iets moet komen. Als je eerst c-e-g-bes speelt dan moet je bijna wel daarna a-f spelen, als een soort wetmatigheid.

Dus wat deed de vriend dwangneurotisch de hele dag? A-f zingen natuurlijk. Hij werd er knettergek van. De boer bij wie hij logeerde en die zijn beste vriend geworden was zag een doemscenario: als dit doorging zou de vriend uit Nederland stapel worden en de vriendschap eindigen. En dat caravannetje stond altijd zo gezellig daar en ze hadden zulke goeie gesprekken ‘onder het genot van’ en de vriend ging mee de Alm op en… Hij besloot de burgemeester te bellen van het dorp in het dal en het probleem voor te leggen. Nou zit in Oostenrijk zowat iedereen in een blaasorkest en weten ze bijna allemaal wat een septime-accoord is, dus de burgervader begreep onmiddellijk wat het probleem was en nog vóór het einde van de middag had iemand de koe die de bes om had hangen voorzien van een iets kleinere bel: de c. Het accoord was weer een gewoon majeur-akkoord geworden en er was slechts één glaasje Obstler voor nodig om de oplossing van het septime-accoord uit de hersenpan van de Nederlander te verjagen. Ze leefden nog lang en gelukkig.

Moraal van het verhaal: schei es effe uit zeg, met dat gezanik over die bellen. Laten hangen die dingen, ze horen bij Oostenrijk als de Stefl bij Wenen en de Obstler op de tafel van onze vrienden in Tirol en Karinthië. Alleen als er een septime-accoord bij is mag de septime vervangen worden door het octaaf.

In het filmpje de koeien in de Allgäu. Dan hebt u een beetje een idee. Zijn ze niet aandoenlijk?

Hoe zit dat toch met de tempi van muziekstukken, vroeg mijn mailmaat vorige week. Zit ik hier naar het Requiem van Mozart te luisteren onder Von Karajan, zo schreef hij, duurt dat bijna tien minuten langer dan een gemiddelde uitvoering onder een andere dirigent. Is dat niet zwaar zingen? Kun je daar niet eens een stukkie aan wijden?
Pfoe, dacht ik, ik ben blij dat ik dat niet hoef: een Mozart Requiem zingen onder Von Karajan. Een beetje hoogmoedig van mij, dat wel (een beetje???). Ten eerste heb ik het Von Karajan-niveau niveau nooit gehaald (ik zou er bij de auditie na twee noten al uitgevlogen zijn?) en ten tweede is Von Karajan in 1989 gestorven?. Maar inderdaad, hij was berucht om zijn moordend langzame tempi, soms, (net als Nikolaus Harnoncourt, die volgens mij denkt dat hij de tempi-opdrachten van de componist zelf heeft; goeiemorgen wat gaat dat soms langzaam?). Voeg dat bij een componist als Mozart, die sowieso bij het componeren geen rekening hield met het menselijke ademhalingsapparaat en je hebt voer voor problemen.

Wat doe je daar als zanger nou mee, als je zo?n langzaam-zwaaier voor je neus krijgt? En wat doe je als dirigent met de combinatie tempi en zangers? (Of blazers en strijkers trouwens; de long-inhoud en de lengte van de strijkstok gaan echt maar een bepaalde lengte mee, als u begrijpt wat ik bedoel.)

Wat je er als zanger mee doet, daar kan ik iets van zeggen; naar wat dirigenten ervan vinden kan ik slechts een gooi doen, een ‘educated guess’ (hoe meer genuanceerd zijn de Engelsen?). Ik heb ook van die langzaam-zwaaiers voor mijn neus gehad, al dan niet solistisch en ik heb mijn Mozart-gevechten ook doorgemaakt; ík heb gewonnen, Mózart is dood (sprak zij droogjes).

De overall-oplossing: bij-ademen en pragmatisch wezen. Uitleg? In je partituur kijken waar je het beste bij kunt ademen zonder dat het de lijn verstoort, je onderstroom van energie gaande houden (dat is trouwens erg belangrijk, daar zou je al hele hoofdstukken aan kunnen wijden, aan die onderstroom) en vervolgens bij-ademen (door mijn hoofdvakdocent wel eens aangeduid als ‘bijsnappen’) en erbij kijken alsof het zo hoort. Negen van de tien keer zal niemand er wat van zeggen en als de dirigent vindt dat de plek die je hebt gekozen niet logisch is, meldt hij zich wel. Dan kies je al dan niet in overleg een andere plek. Let op: als het goed is heeft deze tip niks te maken met je ademhalingstechniek in het algemeen, die dient goed te zijn, maar soms gaan componisten bij het schrijven nou eenmaal niet uit van ademhalingstechniek, maar simpelweg van wat ze willen dat er klinkt…

Bent u er nog? Dan gaan we even naar de dirigent. Ik heb het er wel eens vaker over gehad: je hebt dirigenten die mee-ademen met zangers en blazers en zich kunnen verplaatsen in de problemen van een strijker en je hebt er die alleen kijken naar wat er in de partituur staat en perse datgene willen horen wat zij denken dat de componist bedoeld heeft (een rekbaar begrip dus). Met de eerste groep heb je geen problemen, met de tweede misschien wel. Een dirigent zou moeten weten wat organisch is. Maris Janssons bijvoorbeeld, van het Koninklijk Concertgebouw orkest, snapt dat en zijn voorganger Riccardo Chailly ook (daarom kunnen beide heren ook zo goed opera dirigeren).

Wanneer blijft de onderstroom (waar ik het hierboven ook al over had) doorstromen? Die onderstroom hangt samen met de aandacht die iemand aan een lijn muziek kan geven. Je kunt die aandacht ook afknijpen, dan verlies je je toehoorder. Organisch ook naar zangers en blazers: wat kan een zanger/blazer met een goeie ademhalingstechniek zingen/blazen in één logische lijn zonder blauwpaars aan te lopen en mèt behoud van de onderstroom…. Daar moet je naartoe ‘slaan’ en dat kan betekenen dat het vandaag wat sneller moet dan morgen en dat je soms moet helpen aan het einde van frases. Alles in dienst van de muze natuurlijk.

In de twee filmpjes ter vergelijking het Kyrie uit Mozart’s Requiem. Eerst uitgevoerd onder de grote meester (die trouwens als een generaal zijn troepen aanvoert en zijn zangers uit het hoofd laat zingen, kom daar tegenwoordig nog maar eens om) en daarna onder Peter Schreier, ook niet de eerste de beste. Het scheelt wel merkbaar. Ik betrapte me er trouwens ook op dat ik het tempo van Von Karajan (het eerste filmpje) makkelijker vond; het geeft je meer tijd al die kleine nootjes te zingen, maar ach dat zegt waarschijnlijk meer over mijn zangkwaliteiten dan over Von Karajan…
U mag verder zelf surfen… heerlijk werk, nu de zomer ons in de steek laat en je beter binnen kunt surfen op You tube dan je buiten kleddernat laten regenen.

Ik schreef er op Facebook al kort over? Wat hadden we een prachtige uitvoering van Madama Butterfly, afgelopen dinsdag 3, juli op de Parade in Den Bosch. Ik besloot geen recensie te schrijven. Dat doen de mensen die daartoe verzocht zijn al en die waren unaniem lovend. Ik was helemaal ondersteboven van Soojin Moon, die de titelrol vertolkte. Hoever ik ook in de duistere kanten van mijn sopranenziel (en geloof me: sopranennijd is legendarisch?) zocht: ik vond geen kritiek. Ze had me meteen in haar macht vanaf haar eerste buiging tot en met het moment dat ze, ?dood? ineengezakt op het podium na harakiri, 250 kilo rijst over zich heen krijgt als symbool voor een gigantische verspilling van vruchtbaarheid en geluk. Ze had me zelfs meer in haar macht dan de vrouw die in december in de Volksoper in Wenen de Butterfly zong, in een merkwaardig enscenering, die meer vragen opriep dan beantwoordde. Wilt u die recensie lezen (want dat was het eigenlijk, en ongevraagd ook nog?) klik dan op Vocalies Butterfly.

Wat zou Puccini blij met haar geweest zijn. Zijn opera zo getrouw opgevoerd. Weliswaar met een sobere, licht moderne aankleding (het podium was wat klein op de Parade en het oogde druk omdat het orkest steeds in beeld was op de achtergrond), maar verder prachtig geregisseerd naar de noten van het libretto. De regisseur haalde het beste aan acteertalent uit zijn zangers. Dat de tenor vanwege een gemene keelontsteking niet kon zingen, zij hem vergeven, het probleem werd opgelost door een collega die vanonder de hand van de dirigent de partij uitstekend zong. De tenor op het podium playbackte en dat ging overwegend goed. De mensen op de Parade zullen er geen last van gehad hebben, op camera zag je dat het af en toe niet synchroon liep. Ik besloot me er niet aan te ergeren.

De vanen van ABN/AMRO hadden van mij wat minder prominent gemogen, maar ja, wie betaalt bepaalt en banken zijn nou eenmaal niet bekend om hun bescheidenheid?
website.

Ze wint prijs na prijs en is nog steeds overdonderd door applaus en dat siert haar. Ze lijkt verstandig met haar stem om te gaan, maar ze moet wel oppassen. Ik weet hoe je staat te trappelen al die prachtige rollen te spelen en te zingen, maar als je niet uitkijkt brandt het je op. Als je het goed doet krijg je er energie van en komt het goed. Ze lijkt een ijzeren discipline te bezitten, anders kun je niet in zoveel tijd zulke ingewikkelde rollen zingen, met zoveel overtuiging en gemak.

Ik laat u lekker geen Butterfly zien in het filmpje. De uitzending van afgelopen dinsdag wordt zondag de 8ste juli op Omroep Brabant herhaald, 12.30 uur. Een goeie reden om eens keer wèl naar een regionale omroep te kijken… In dit filmpje zingt ze Mimi in La Boheme, met tenor Arturo Martin. Het is niet een hele handige opname, maar de stem van Soojin Moon komt goed uit. Het zal u een vreugde zijn zelf naar haar te zoeken.