Monthly Archives: March 2013

Als u vaker in deze contreien verkeert dan kunt u weten dat ik dol ben op lijstjes. Om het carillon in mijn hoofd een beetje onder controle te houden leg ik vaak lijstjes aan: van boodschappen, van dingen die ik nog moet doen, van mensen die ik nog wil bellen, van boeken die ik nog wil lezen van films…. En ik word altijd blij als ik van die lijstjes ook weer dingen kan afstrepen, dan heb ik wat gedáán…

Op mijn dagelijks lijstje staat op werkdagen altijd: kijken naar ‘De Wereld Draait Door’, dat zit er al zo ingebakken dat ik het niet meer op hoef te schrijven. Als de jongens van DWDD met kerst- of zomerreces zijn, raak ik de eerste tijd altijd licht ontregeld. Dan sta ik tegen achten bij de TV in de woonkamer met een gevoel van…. wat kwam ik hier ook al weer doen? DWDD is mijn baken in de woelige wereld van media, politiek en actualiteit. Ik pik er ook nogal eens een onderwerp van op, want ze zijn bij DWDD niet vies van klassieke muziek.

Eén keer in de zoveel tijd schuiven er muzikanten aan tafel die hun favoriete muziekavond mogen indelen. Een hele (virtuele) zaterdagavond hebben ze dan om naar eigen inzicht te vullen en de redactie snort de fragmenten op en laat kleine stukkies van de gekozen films, concerten, docu’s en interviews zien. Altijd leuk, want je bent het roerend eens en dan zie je weer eens iets bekends terug, of je weet er niks van en dan leer je bij.

Toen de jongens van popgroep ‘Racoon’ aan tafel zaten waren ze zo geïnspireerd bezig dat mij ineens te binnen schoot: dit kun je natuurlijk ook doen voor klassieke muziek. Ik heb gezwind een mailtje aan de redactie van DWDD gestuurd en besloot vervolgens mijn eigen avondje te gaan vullen.

Even surfen op YouTube (nou ja, even… ik was de hele zaterdagmiddag zoet. Heerlijk!) leverde onderstaand lijstje op. De rood gekleurde teksten zijn voorzien van hyperlinks, dus als u ze aanklikt komt u bij de (fragmenten) van de betreffende film of concert uit.

Muziekfilm
– Don Giovanni met Kiri Te Kanawa en Ruggiero Raimondo
– La Boheme met Anna Netrebko en Rolando Villazon
– Shine met Geoffrey Rush
– Alle Rodgers and Hammersteins musicals

Documentaires
– Bernstein’s (The making of) West-side story
– Oliver Sacks’ Tales of music and the brain
– Masterclass met sopraan Joyce di Donato

Concerten
– Coming back concert van José Carreras na zijn leukemie
– Negende van Beethoven na de val van de muur met Bernstein
– Cecilia Bartoli met Jean Yves Tibaudet, concert in Vicenza
– Barbara Streisand in Londen (1994)

Losse optredens
– Rolando Villazon (alweer…) met de aria (en dan vooral de reprise) Una Furtiva Lagrima uit L’Elisir d’Amore)
– Bryn Terfel met zijn duivelsaria

Interviews
– Renata Scotto over het sterven van Mimi in ‘La Boheme’
– Rolando Villazon, What makes a great tenor?

Bij voorbaat mijn excuses voor de vervelende reclames die ik wel mee moet kopiëren in de linkjes. Voor een keertje is zo’n reclame niet erg, maar zit maar eens een hele middag filmpjes op te zoeken, je wordt er ibbel van…

Het lijstje is volstrekt willekeurig. Ik zou pagina’s kunnen vullen, maar als u een en ander opzoekt komt u heel veel ander moois tegen…

We gaan weer einde vastentijd, richting Pasen en dus duiken ze weer op: de meezing Messiassen, Matteussen, Johannessen en Stabat Maters, hoewel, van die laatste ken ik geen meezing-versie, u?

Ik zucht wel eens als ik weer zo’n aankondiging zie, wat bezielt al die mensen die daar in de zaal met de partituur op schoot gaan zitten… Ga bij een goed koor, denk ik dan, en studeer ze mee in op de juiste en degelijke manier, dan mag je ‘gewoon’ op het podium en kun je daar meezingen en pik je er veel meer van op dan zo’n vrijblijvend avondje-met-de-partituur-op-schoot. Maar het zal wel aan mij liggen: de groepen mensen die vrolijk richting theater of kerk lopen met een partituur onder de arm worden almaar groter en het kwam mij via facebook ter ore dat de AVRO een extra uitzending van ‘De Tiende van Tijl’ gaat besteden aan de tijdloze schoonheid van de Matteus (woensdag 27 maart). Gelijk hebben ze; met dat programma maken ze de blunder van dat vreselijke dirigentenprogramma weer een beetje goed. Je moet sowieso niet boos worden op een club die probeert de klassieke muziek aan de man te brengen, ook al hebben ze je persoonlijk honds behandeld. Tijd heelt vele wonden, of tenminste maakt ze minder pijnlijk…

Maar goed, waar gaat u nou naar toe en met welk boek onder de arm?
Eerder besprak ik hier al eens het verschil tussen de Johannes en de Matteus van Bach. Mocht u dat stukje nog eens willen lezen, klik dan op het rode tekstgedeelte. Naar de Matteus hebt u een dikker boek nodig dan naar de Johannes, daar komt het hele verhaal – lekker prozaïsch – op neer (Bach zou zich in zijn graf omdraaien als hij dit las). Dus voor de Matteus en Johannes zijn we eruit…

Over de Stabat Maters:
Allereerst de vertaling: ‘Stabat mater dolorosa’ betekent letterlijk ‘de moeder stond bedroefd’. Eigenlijk moet er nog achteraan: ’naast het kruis’, want het is zo’n dolend zinnetje zonder die toevoeging, maar alla, dat zinnetje zetten ze bijna nooit in de programmaboekjes. Het zijn de eerste woorden van een van de beroemdste middeleeuwse gedichten over het verdriet van Maria om haar gekruisigde zoon. De schrijver was waarschijnlijk een Fransiscaner monnik. De bekendste componisten van een Stabat mater: Boccherini, Diepenbrock, Dvořák, Haydn, Jenkins, Palestrina, Pärt, Pergolesi, Poulenc, Rheinberger, Rossini, de beide Scarlatti’s, Szymanowski, Verdi en Vivaldi.
Die van Rossini is misschien de bekendste, want net een opera. Ik zie ‘m u nog niet onvoorbereid wegzingen, u kunt aan het einde van de avond waarschijnlijk geen pap meer zeggen, laat staan zingen…

Meestal beginnen de concerten waar het Stabat mater op het programma staat met de Gregoriaanse versie, prachtig, maar wel een beetje doorwerken, want er zijn maar liefst 10 flinke strofen. Ik heb er een paar versies van meegezongen in een koor en moet u zeggen dat ik eigenlijk ook Rossini de leukste vind (hoewel: ‘leuk’ is een slechte term in dezen; zoals het Requiem van Mozart een bijna vrolijk Requiem is, zo is het SB van Rossini een bijna vrolijk stuk, omdat het zo sterk aan opera doet denken en dan zit je bij mij al gauw gebakken…).

Dan de Messiah:
‘Messiah, an Oratorio’ (let op: zonder lidwoord!), ook wel ‘A New Sacred Oratorio’ van (dus) George Frederic Händel werd gecomponeerd en voor het eerst uitgevoerd in 1742 in Dublin. Voordeel ten opzichte van de hiervoor genoemde werken is dat het niet zo lang duurt; minder dan tweeënhalf uur. In de Angelsaksische landen wordt de Messiah (we doen er het lidwoord hier maar weer bij, praat gemakkelijker) ook rond de Kerst uitgevoerd.

De tekst voor de Messiah werd door Charles Jennens geschreven: een groot aantal losse, korte teksten uit het Oude en het Nieuwe Testament. Händel componeerde het werk in 24 dagen; wat goed is gaat snel, moet-ie gedacht hebben.

Ik denk dat, als u wat koorervaring hebt, u de Messiah wel ‘wegzingt’, uiteraard niet vlekkeloos…. Je moet wel een antenne hebben voor de hierboven genoemde muziek. In de Messiah zitten een heel stel stukken die bekend zijn geworden, het meest bekend zijn de aria ‘Ev’ry valley’ (swingt de pan uit!) en (voor koor) het Hallelujah. Het Hallelujah ken ik zo goed dat u me midden in de nacht kunt wakker maken en dan een bestelling kunt doen of u de sopraanpartij in het Engels of het Latijn wil horen. Ik ken alle tussenspelletjes en alle inzetten van de andere partijen; ik heb het stuk enkel-bezet gezongen en zodanig gebruld dat de koster van de kerk naderhand kwam kijken waar al die andere koorleden waren. Ik heb het ook ooit aan de bar van ons stamcafé gezongen, om tien voor twee ’s nachts, niet dronken, maar wel teut, met een aantal andere stamgasten, die het stuk net zo goed kenden als ik. Ook teut en niet ingezongen haal ik de hoge a (in de partij voor de sopranen en de tenoren) met gemak, altijd…. Mijn echtgenoot viel bijna van zijn kruk over zoveel vocaal geweld en de barman genoot, heerlijk…

In het filmpje een stukje uit het SB van Pergolesi, deze versie gekozen omdat het bijna therapeutische muziek is. Misschien dekt hier de muziek het meest volledig de droevige tekst. Anna Netrebko en Marianna Pizzolato zingen de sterren van de hemel. Elders op You tube is ook de hele versie te vinden, mag u zelf naar surfen. Let op de lange lijnen, die schrijven het tempo zo’n beetje voor. Ik ontdekte dat verschillende dirigenten, verschillende opvattingen hebben over dat tempo. Hier is het het meest ‘organisch’.

Ik wens u, religieus of niet, een mooie paastijd toe!

Bent of was u ook zo’n die-hard-fan van Downton Abbey? Wij hebben gesmuld van de ontwikkelingen van de eerste drie seizoenen, Douariere Violet Grantham’s one-liners, Mister Bates’ ellende in de gevangenis, de streken van O’Brien en de, naar later bleek homofiele, Edward…. We zaten er klaar voor en we waren erg van streek toen ineens bleek dat in de allerlaatste aflevering Matthew lijkt te zijn verongelukt. Ik ben nog nooit zo geïrriteerd geweest dat onze opname mislukte en we nu eigenlijk nog steeds niet precies weten wat er gebeurd is. En dat vermaledijde YouTube wil maar niet prijsgeven hoe die laatste aflevering afliep…

In het derde seizoen haalde men een beetje extra peper in de serie door Shirley Maclain van stal te halen en de Amerikaanse moeder te laten spelen van de gravin Grantham. Wij smulden van de heerlijke kissebis-gesprekken tussen, ik zal maar zeggen de Engelse oude adel en de Amerikaanse nieuwe rijken…

Dus u zult begrijpen dat ik aangenaam getroffen was door de mededeling van mijn echtgenoot dat Dame Kiri te Kanawa in het volgende seizoen haar entree zal maken en zelfs schijnt te gaan zingen. En Shirley Maclaine komt ook terug dus het wordt een dolle stiff-upper-lip-boel daar.

Mooie gelegenheid om u wat te vertellen over sopraan Kiri te Kanawa. Een hele mooie stem, met een timbre dat je niet vaak meer hoort tegenwoordig en een hele mooie vrouw bovendien.

Ze werd geboren in 1944 in Nieuw Zeeland. Als baby werd ze geadopteerd door een Ierse moeder en een Maori vader. In haar tienerjaren was ze een popster, en was ze een populair entertainer in clubs in Nieuw-Zeeland. Ze leerde opera zingen van Dame Sister Mary Leo, en begon haar carrière als mezzosopraan, later werd ze sopraan.
In 1966 begon ze, zonder auditie (en da’s heeeel bijzonder!), aan het London Opera Centre. Haar eerste rol was die van Tweede dame in Mozart’s Die Zauberflöte. Dan gaat het snel tot een nieuw hoogtepunt: zingen bij de bruiloft van Charles en Diana; dat het huwelijk mislukte heeft niet aan haar zang gelegen. Te Kanawa trad in 2010 terug uit de operawereld, in de rol van Marschallin in Richard Strauss’ Der Rosenkavalier bij de Oper Köln. Ze geeft nog wel concerten.

Ik kende haar uit de film die van Mozart’s opera Don Giovanni gemaakt is in 1979. Vooral opgenomen in Venetië, met geweldige opnamen! Voor de gelegenheid keek ik nog eens naar de trailer van de film en die was geweldig. Wat schreef Mozart tijdloze muziek, nog net zo fris en agressief en inventief als in 1789 toen hij de opera schreef… Over het begin-accoord van de aria van de Commendatore schreef ik al eens een stukkie. Dus hoe graag ik dat ook wilde, ik ga het niet nog eens opladen.

Ik vond een mooi voorbeeld van cross-over in een stuk uit van Andrew Lloyd Webber (de Verdi van de musical…. hij kan ook van die prachtige deunen schrijven en van die vette akkoorden) ‘The heart is slow to learn’. Vaak zijn dit soort nummers lastig te zingen voor een echte klassieke stem, maar Te Kanawa weet er raad mee. Ze neemt van beide vakken het goeie en maakt er een geweldig optreden van. En dat einde: twee keer flink uithalen naar de topnoten en dan zo beheerst het pianissimo af maken: dat kunnen alleen de hele groten! Ik verheug me op seizoen 4 van Downton Abbey.

Pfoe, er zijn me toch een boel opera’s in première gegaan, vandaag jaren geleden… Op 9 maart 1842 Nabucco, in 1844 Ernani (Verdi), in 1849 Die Lustigen Weiber von Windsor (Nicolai), in 1868 Hamlet (Massenet) in 1930 Mahagonny (Weill) en in 1982 La vera storia (Berio).

Dus ik op zoek naar al die opera’s op YouTube. Het zal u duidelijk zijn dat ik vaak de kelders van de klassieke muziek doorsurf, vaker dan andere krochten, hoewel ik via Facebook en andere social media ook echt wel de filmpjes doorkrijg van apen die op bezoek gaan in een toeristenkamp ergens in Afrika en dolfijnen die zich door filmers laten bevrijden van visserslijnen.

Ontroerende beelden (ondanks de hinderlijke reclame aan het begin, sorry!) maar toch, de krochten van de klassieke muziek blijven voor mij interessanter, gelukkig, want wat je af en toe tegenkomt… Dat mensen het nodig vinden zoiets op YouTube te zette; de filmpjes in De Wereld Draait Door zijn er heilig bij.

In die klassieke (opera)krochten viel op dat het hoofd van Rolando Villazon en dat van Anna Netrebko heel vaak samen in opera en in concerten opduiken. Het is niet heel vreemd: de twee zijn vrienden, hoewel beiden met anderen getrouwd. Ik kon het niet laten een aantal van die fragmenten nader te bekijken en toen bedacht ik: ik ga het met u weer eens even hebben over ‘Das gewisse Etwas’.

Van die twee hoofden samen spat de chemie af, dàt viel op. Ze hoeven maar naar elkaar te kijken, die twee en mijn hart springt in een soort versnelling, of ze nou al zingen op dat moment of niet.

Als je zo’n klik met elkaar hebt, heb je goud in handen en dat goud wordt geëxploiteerd, volkomen terecht overigens. Ik ben al tamelijk weg van Villazon, die er altijd met hart en ziel ingaat, af en toe daardoor roofbouw plegend op zijn stem, maar die Netrebko, da’s me een lekker ding (heren!).

Ik keek een paar scènes af en besloot uiteindelijk toch de finale uit Manon Lescaut op te nemen. Omdat ze hier beiden echt tot het gaatje gaan. Het slotbeeld waarin DesGrieux met de dode Manon in zijn armen zijn eigen dood tegemoet loopt is hartverscheurend.

De regie is onhandig, maar omdat die twee zo goed van elkaar weten tot hoever ze kunnen gaan en ze elkaar volgens mij tot in de dood vertrouwen komt het goed. Er staan uren met opnames op YouTube van hen beiden; als het het komend weekend weer gaat sneeuwen weet u wat te doen!

Bariton Mattias Goerne heeft een nieuwe CD gemaakt. Gaat cellist Pieter Wispelwey een keer of vier, vijf in zijn leven in de slag met sonates van Ludwig van Beethoven, voor baritons lijkt diezelfde ‘strijd’ wel te liggen bij de liederen van Franz Schubert. Er zal wel verschil zijn of je die zingt als je twintig bent, veertig, of zestig. Ik kan me herinneren dat ik er niks aan vond toen ik in mijn puberteit was en dat ik er eigenlijk nog steeds niks aan vond toen ik op het conservatorium begon (als u dat feit ooit tegen me gebruikt zal ik het ontkennen tot in de dood!).

Maar toen ging ik snuffelen aan Lied met een hoofdletter L en werd het vertrouwder en duidelijker en raakte ik verslaafd. En nu snap ik het dat iemand zijn leven lang kan wijden aan Liederen en dat zelfs nog kan versmallen door alleen Schubertliederen te bestuderen en te zingen. Ik zelf ben meer van de grotere witkwast van opera en moet me erg focussen om Schuberts fijnpenseel te kunnen hanteren, maar ik luister er graag naar.

Goerne heeft zo’n tweehonderd van de zeshonderd liederen geselecteerd. De recensie in De Volkskrant is lovend, al krijgt de pianist er een beetje van langs. Kunnen we (en hijzelf trouwens?) ons aantrekken of niet; ik denk dat het goed is dat de pianist zich onvoorwaardelijk in dienst stelt van de zanger, tenminste in dit soort repertoire.

Goerne heeft zo’n tweehonderd van de zeshonderd liederen geselecteerd. De recensie in De Volkskrant is lovend, al krijgt de pianist er een beetje van langs. Kunnen we (en hijzelf trouwens…) ons aantrekken of niet; ik denk dat het goed is dat de pianist zich onvoorwaardelijk in dienst stelt van de zanger, tenminste in dit soort repertoire.

Gauw over Goerne:
Matthias Goerne werd geboren in 1967 in Weimar. Dat Weimar een Bach-stad is, is misschien wel geen toeval. Hij studeerde bij Hans-Joachim Beyerin en bij Dietrich Fischer-Dieskau en Elisabeth Schwarzkopf.
Hij zingt ook wel opera hoor: gezien zijn debuut aan de Salzburger Festspiele in 1997 (als Papageno, een beetje een lied-achtige benadering van een operarol) en hij speelde daarna in de theaters van Covent Garden Londen, Madrid, Parijs, Wenen en New York.

Hij was voorzichtig met het kiezen van zijn rollen: Wolfram in ‘Tannhäuser’, Amfortas in ‘Parsifal’, Kurwenal in ‘Tristan’ en Orestes in ‘Electra’ en dan langzaam naar de titelrollen: in Alban Berg’s ‘Wozzeck’, Bartók’s ‘Blauwbaards Burcht’, Paul Hindemith’s ‘Mathis der Maler’ en Aribert Reimann’s ‘Lear’.

Zijn CD’s wonnen prijzen; hij gaf les aan de Robert Schumann Academy of Music in Düsseldorf. In 2001 werd hij erelid van de Royal Academy of Music in London en hij kreeg van Wigmore Hall in London een medaille.

Het is niet een hele knappe man in de ‘Barbie and Ken’-zin van het woord, maar als je die lichte ogen ziet is het alsof ze dwars door je heen kijken, dat zal hem zeker helpen bij het zingen van Lied. Hij heeft interessante meningen over tekstoverdracht, ik vond het een eye-opener. Als u wat Duits kunt lezen: ga dan naar zijn website en lees es wat over zijn meningen over dictie en over wat hij denkt over Schubert.

Ik wil altijd graag een filmpje opladen met bewegend beeld, dan kan ik een beetje uitleggen wat de techniek en de opvattingen achter zo’n lied zijn. Dat werd in dit geval wel heel moeilijk. Ik kwam niet bij Schubert-liederen uit maar bij Mahler Kindertotenlieder en dat vond ik nou wel heel zware kost… Dus na veel heen en weer geklik toch maar gekozen voor ‘Lied eines Schiffers an die Dioskuren’, bijna op tenorhoogte aan het begin en dan ineens komt de volle bariton door. Neem er effe de tijd voor, u zult beloond worden… Schubert is prachtig!