Een vlinder in Nederland

De hele maand september en het eerste stukje van oktober kunt u genieten van Madama Butterfly. De Nederlandse Reisopera begint op 3 september in Enschede met deze voorstelling en eindigt op 10 oktober in Theater Carré in Amsterdam. Zware tijden voor de solistencast, want het is geen sinecure deze opera, hij gaat – als je het goed doet – door merg en been en vooral de hoofdrol is een loeizware.

In Nederland is ze niet zo bekend, titelrolzangeres Annemarie Kremers, in het buitenland des te meer. Dat lijkt in Nederland nou eenmaal regel: Deutekom had er last van, Eva Maria Westbroek heeft er last van en zo kan ik er nog een paar opnoemen… Hoewel, ‘last van’ is ook maar betrekkelijk. Ze lijken in het buitenland te floreren, de zangers die tegenwoordig de bühnes van de grote theaters willen bestormen. Misschien is Nederland te benepen voor grote stemmen. “Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg” kan zich ook tegen je keren…

Hoe dan ook: Kremers lijkt de juiste houding te hebben gevonden voor het vaak zingen van zo’n veeleisende rol. In het korte interview dat ik vind op het internet zegt ze iets heel waars, waar ik op moet kauwen: ‘ik heb een heel sterke kern ontwikkeld; ik denk dat ik daar nu uit put…’ Dat is iets wat me de laatste tijd bezig houdt, nu ik weer veel meer ‘live’-producties zie dan vroeger: hoe doen zangers (en andere muziekmakers) dat toch: een soort knop omzetten, waardoor ze geen last van zenuwen lijken te hebben en hun concentratie zich samenbalt tot maar één ding: deze rol overtuigend neerzetten en er zodanig bij overeind blijven dat ze het morgen weer kunnen… Als je het niet kunt ga je eraan kapot en brand je jezelf op. Ik kon het niet en sinds ik besloot dat ik het dan ook niet meer ging proberen zit ik veel beter in mijn vel… al blijft het af en toe wringen. Uitlaatklep Vocalies-blog, podcasts maken en muziekreizen begeleiden zijn een vervullend alternatief, maar mijn geest blijft cirkelen rond die kernvraag: wat maakt een zanger tot een grote en hoe gaan die met hun energie om? En die vraag is één op één over te zetten op instrumentalisten natuurlijk, dat u niet denkt dat de wereld alleen om zangers draait (al denken ze dat vaak zelf wel…)…

Affijn, de publiciteit zal ongetwijfeld uw kant opkomen, niet alleen via deze bescheiden weg. Ik vertel u kort nog iets over de opera:
De zeer jonge geisha CioCioSan, bijgenaamd Butterfly, ‘trouwt’ met de Amerikaanse marine-officier Pinkerton. Hij verlaat haar na korte tijd en blijft lange, lange jaren weg. Als hij uiteindelijk terugkomt heeft Butterfly een kind van hem en is ze bijna kapot van verlangen naar hem en het leven dat ze samen geleid hebben. Hij echter, heeft zijn Amerikaanse wettige echtgenote bij zich en is alleen gekomen om zijn zoontje op te halen. Butterfly realiseert zich dat haar huwelijk met hem niks voorstelt en besluit te sterven door eigen hand. “Wie niet met eer kan leven moet maar met eer sterven”. Ze ‘geeft’ haar zoontje aan zijn vader en pleegt harakiri.

De opera zit vol met geweldige aria’s en duetten. Persoonlijk vind ik het moment dat ze zich realiseert dat haar huwelijk ongeldig is en het moment dat ze haar kind afgeeft door merg en been gaan. Om dat zonder ziel-schade te zingen moet je een soort afstandsformule hanteren, anders ga je eraan kapot. Maar teveel van die formule en het publiek prikt door de valse facade heen… Moeilijk hoor…

Speellijstje dan maar?
3 en 9 september Enschede (de galapremière is uitverkocht)
12 september Arnhem
15 september Den Bosch
17 september Apeldoorn
19 september Rotterdam
22 september Zwolle
24 september Den Haag
26 september Amstelveen (in kostuum, concertant)
6 oktober Heerlen
8 en 10 oktober Amsterdam

Ik laad het filmpje met de ‘teaser’ voor de opera op. Daarin hoort u een oude opname van ‘Un bel dì vedremo’; de teaser geeft niet veel prijs van de echte muziek van de opera, maar is wel intrigerend en in mooi zwart-wit gemaakt.

Hellevaart en freakshow

Houdt u van hedendaagse opera? En hebt u nog wat vakantiedagen over? Tot en met 6 september kunt u naar Essen, daar wordt in een oude kolenmijn een voorstelling gegeven ‘Orfeo naar Monteverdi’ er wordt niet veel gezongen in de voorstelling, maar het schijnt een belevenis te zijn.

Laat ik nou eens over mijn conservatieve Vocalieshart strijken en u over deze productie vertellen.
U moet niet heel veel last hebben van claustrofobie, want u gaat in kolenkarretjes door de mijn en ziet daar scènes die veel raakvlakken hebben met Orfeo. Verwacht geen gezongen, hele voorstelling, maar wel een ‘hellevaart en freakshow’ (aldus De Volkskrant van zaterdag 22 augustus). En troost u: volgens mij vindt u nà deze voorstelling alle hedendaags geïnterpreteerde opera in het theater heel gewoon…

Als u dan toch in het Ruhrgebied bent: vlakbij Duisburg zit een oud industrieterrein waar u naar hartenlust kunt fotograferen… Het is allemaal zo slecht nog niet in dat Ruhrgebied.

Jarige José van Dam

Vandaag is José van Dam jarig. Een van de mooiste baritons van zijn tijd.
Hij werd geboren in Brussel, vandaag in 1940, dan wordt hij vandaag dus 75 (drie kwartjes zou mijn oma zeggen…). Reden om een stukkie over hem te schrijven. Hij liet me kennis maken met de prachtige Don Quichotte-liederen van Ravel, nóg een reden om een stukkie over hem te schrijven.

Grappig is dat Wikipedia vermeldt dat hij bas-bariton is en operazanger… Ja, duh… da’s een soort ‘dubbelopje’ dat je alleen maakt als je zo’n artikeltje schrijft en niks van zang weet, maar ik moet erom grinneken.

Hoe dan ook: van Dam is zuinig geweest op zijn stem. Hij studeerde aan het Brussels conservatorium bij Frédéric Anspach en begon in 1960 voorzichtig met het zingen van kleine rollen,, maar dan wel meteen maar goed: aan de opera van Parijs, pas in 1965 stapte hij naar het wat groter repertoire: Escamillo in Bizets Carmen. En toen ging het voorwaarts: de Europese theaters (met de Salzburger Festspiele als een eerste hoogtepunt).

Daarna uitgevlogen naar de VS (The MET), zonder Europa te vergeten; da’s ook niet handig als je veel opera zingt, dat is toch een beetje een ‘Europees dingetje’ (als ze nu maar niet boos worden in New York en Sydney).

Affijn, er is geen operarol voor bas-bariton of Van Dam heeft hem gezongen en hij gaf liedrecitals. Hij kan namelijk ook met het fijnpenseel schilderen. Opera zingen en liedzang zijn zelden in één stem verenigd

Hij vergat België niet: in 1998 werd hij baron vanwege zijn grote verdienste en in 2014 zong hij op de uitvaart van koningin Fabiola.

Ik sluit een opname bij van zijn versie van ‘Chanson Romanesque’ uit de genoemde cyclus van Ravel, ‘Don Quichotte à Dulcinée’. Het is maar een klein stukkie; er is op YouTube veel meer te halen, surft u vooral zelf. Het is een genot die volle donkerrode stem te horen met het timbre van een bas en de wendbaarheid van een bariton.

Ademen in de flanken?

Persbericht van het IVC (het Internationaal Vocalisten Concours) dat ik maar even letterlijk overneem, ik kan het zelf niet veel beter schrijven…

“Van 6 t/m 12 september 2015 zal in ‘s-Hertogenbosch door het Internationaal Vocalisten Concours een Summer School Russische Opera georganiseerd worden. Russische topzangers zullen openbare masterclasses geven aan 22 professionele jonge zangers in het Theater aan de Parade in ‘s-Hertogenbosch. Het publiek is welkom de dagelijkse openbare masterclasses bij te wonen.”

Ik zal er dit jaar niet bij zijn. Vorig jaar organiseerde Musico een dag voor haar klanten in en rond het Theater aan de Parade. Een masterclass met sopraan Kiri te Kanawa, een heerlijk maal in een van de toprestaurants die Den Bosch rijk is en een Liederavond met de beste solisten van het concours. Mooie dag; ik mocht erbij zijn…

Ik ben eigenlijk stiekem wel benoemd naar de (adem)techniek van die Russen… Het verbaasde mij vroeger altijd dat ze met een hele andere ademvoering dan die ‘wij in het westen’ gewend zijn, toch tot goeie resultaten komen. Misschien is het nog zo, die ademvoering bedoel ik, maar het kan evengoed zo zijn dat beide technieken zich vermengd hebben. Voortschrijdend inzicht aan beide kanten za’k maar zeggen…

Mocht u gaan (en dat doet u, na deze tip….) dan vertel ik u even – zeer grofmazig – wat het verschil is volgens mij. Dat ‘volgens mij’ zet ik er nadrukkelijk bij, want hemeltjelief, wat zijn er veel ‘deskundologen’ op dit gebied.

Ik heb geleerd dat je de druk onder je stembanden zoveel mogelijk moet weghouden om de tere ‘speelspieren’ die de stembanden zijn, zo vrij mogelijk te laten werken. Dus je ademt zo ‘laag’ mogelijk via je buik. Nou zitten je longen niet in je buik, maar je kunt voor jezelf wel de suggestie wekken dat je buik meedoet bij het ademen. Inademend plat je je middenrif (de scheiding tussen je longen en je buikholte) af en wordt je dus ‘breed’ in dat gebied en uitademend kom je terug in de oorspronkelijke toestand. Is het een beetje te volgen? Dit soort dingen begrijpelijk opschrijven is ook een kunst…

De Russen (laat mij ook eens even lekker generaliseren, dat mag iedereen tegenwoordig…) doen het anders. Zij houden de buik plat (goed voor je sixpack) en duwen (met de longen) hun flanken naar buiten. Nog steeds zonder de druk direct onder hun stembanden onnodig te vergroten, maar omdat deze manier van ademhalen veel hoger plaatsvindt is het risico daarop wel groter.

Affijn, je hebt natuurlijk ook allerlei tussenvormen. Ik adem zelf laag, maar kan ook die ‘flankademhaling van de Russen’ voordoen (ik heb helaas alleen niet het erbij behorende sixpack). Soms kom je een leerling tegen die zelf een adequate ademtechniek ontwikkeld heeft die afwijkt van de strikte methode, maar die voor de persoon in kwestie wel effectief is. Zolang de tere stembanden er niet onder lijden: vooral doen wat het beste voelt.

Zo, dit voelde als weer eens een ouderwets stukkie: te lang en vol met (technische) informatie. En dit bedoel ik nadrukkelijk met ‘tongue in cheek’… Doe er uw voordeel mee en ga vooral in Den Bosch naar de flanken en buiken van de zangers en zangeressen zitten kijken, misschien steekt u er wat van op!

Leuks in de zomer

Als u nou toch in Nederland blijft deze mooie zomer hè…. En u hebt het wel gehad met het kijktoerisme in Alphen aan de Rijn en de armoe op TV en de kermis-in-de-buurt-die-alleen-maar-lawaai-maakt dan heb ik iets voor u. Zowel iets in het Zuiden als in de Randstad.

In Amsterdam begint volgende week vrijdag 14 augustus het Grachtenfestival. Om het andere jaar is er een zanger die het Prinsengrachtconcert (hoogtepunt van het Grachtenfestival) ‘doet’. Dit jaar (op 22 augustus) niet, dit jaar is pianist Alexandre Tharaud te gast, ook niet niks, maar geen vocalist… (sprak Vocalies badinerend)

In Den Bosch is vandaag het Theaterfestival Boulevard begonnen (6 augustus). Ik vond het altijd de leukste tijd in de stad, leuker dan Carnaval, want hier mag wél iedereen bij, terwijl het Carnaval meer iets lijkt voor Bosschenaren en dat bedoel ik sarcastisch…

Het festival duurt tot en met 16 augustus en als het weer het houdt zoals de laatste paar dagen wordt het geweldig. Pint pakken op de Parade, of in een van de leuke kroegen (er zijn ook een paar cafés waar u echt niet wilt wezen, maar daar komt u vanzelf achter…) af en toe een tentje in (al dan niet met kinderen) voor een leuke en gekke voorstelling, locatietheater, mooie dingen in het Theater aan de Parade en in de Verkadefabriek. Kortom: zomer in Den Bosch
Veel plezier gewenst van Vocalies