Een zwart-gevederde vriend voor het leven

Ik weet het nu zeker: het zijn de vogeltjes die met componeren zijn begonnen, kan niet anders… iemand heeft ooit de roep van die fanatieke pimpelmees, die steeds maar een dalend riedeltje over een kwart bleef zingen op papier gezet en daar is het mee begonnen, wat ik u brom… Die mees namelijk, tjoeterde zowat de hele nacht door, onze laatste nacht in Noorwegen, nou ja nacht, het wordt daar om deze tijd van het jaar nauwelijks donker.

Mijn lief en ik hadden in Noorwegen voornamelijk een nátuur-week, geen cúltuurweek. Alles op zijn tijd, maar een week zonder (klassieke) muziek kan niet, dus na een paar dagen begin ik de merels na te fluiten en te luisteren of ik melodietjes kan maken van de riedels die de zanglijster mij toezingt. Die kennen trouwens hopen riedels, ik fantaseer altijd dat ze op hun tak een variant van het ‘Notenbüchlein’ van Anna Magdalena Bach aan het doorbladeren zijn…

Ik betrapte er een merel op dat-ie gewoon luider ging zingen als het geluid van de motor van de veerpont dichterbij kwam. En hij wist precies hóe luid het moest zijn om hoorbaar te blijven… hij had makkelijker nóg luider gekund. My kind of guy, zo’n mannetjesmerel: niet te klein, dus je ziet ze nogal eens, keurig in een overzichtelijk pak en een lekker vol geluid en… ze zingen zowat het hele jaar door.

Inmiddels zijn we weer thuis en begin ik aan de voorbereiding voor de volgende reis, dit keer weer een cultuur-reis, met twee van Mozart leukste opera’s ‘Cosí fan tutte’ en ‘Don Giovanni’… u hoort van me!

In het filmpje wat zang van mijn zwart-gevederde vriend…

Schoppenvrouw

In het kader van het Holland festival speelt de Nationale Opera dezer dagen de Tsjaikovski-opera ‘Pique dame’ (Schoppenvrouw). De kranten geven een wat gemixt signaal af, maar er lijkt meer dan genoeg over om van te genieten, dus ik tip u even: u kunt er nog naartoe tot en met 3 juli.

Pique Dame is al een succes vanaf de wereldpremière in 1890 in Sint-Petersburg, zo schrijft de website van de Nationale Opera. De opera legde tot grote schok van velen een zwarte kant van de beschaafde elite bloot en laat zien hoe een obsessief verlangen naar rijkdom kan leiden tot de fatale ondergang van een man. Deze opera mikt op het hart, schrijven ze en dat vind ik dan weer goed gevonden.

Opera mikt trouwens altijd op het hart, als je met je verstand naar opera kijkt zul je nooit echt meegenomen worden. Bij de inleiding voor een van de opera’s van de Budapestreis las ik ook al dat opera ons kan meenemen naar een parallel universum. Al in de rij voor boarding ging het met gasten over dat parallelle universum. Geef je eraan over en je hebt een geweldige avond; begin te redeneren en je kunt beter in de bar een pint gaan drinken tot de rest weer uit het parallelle universum is neergedaald. Misschien raakt uw Vocalies hier wel aan de essentie van opera.

Nog even ultrakort een samenvatting van het verhaal:
Hermann is verliefd op Lisa, dochter van een gravin die in haar jeugd haar hele fortuin vergokt heeft. De gravin lijkt een geheim te kennen, waardoor je bij het kaartspel altijd wint. Hermann probeert haar dat te ontfutselen en bij die poging schrikt de gravin zo van hem dat ze sterft. Dat komt de liefde tussen hem en Lisa niet ten goede.
De geest van de Gravin, zegt Hermann met Lisa te trouwen en dat drie kaarten, de drie, de zeven en de aas, hem geluk zullen brengen.
In het finale kaartspel zijn alleen Hermann en vorst Jeletski, de ex van Lisa, nog over en Hermann wint met de eerste kaart – de drie – en ook met de tweede kaart – de zeven. Hij zet zijn hele winst op de derde kaart – de aas -, maar als hij de kaart omdraait is het schoppenvrouw, en hij ziet hierop de geest van de Gravin die spottend naar hem grijnst. Hij wordt helemaal gek en steekt zichzelf neer. Stervend vraagt hij de vorst om vergeving; ook Lisa verschijnt voor hem in een visioen en schenkt hem vergiffenis.

De cast is een overwegend Russische. De Volkskrant merkt een beetje nijdasserig op dat ‘Slavische stemmen doorgaans ruimer in de keel liggen, wat soms uitdraait op intonatieschade’. Klets natuurlijk: het moet zuiver, ‘ruim in de keel’ of niet…

Ga als u kunt, de regie is (natuurlijk, zucht) een controversiële, maar er is genoeg moois over: een wonderschoon zingend koor en spelend KCO, onder leiding van Mariss Janssons, specialist voor deze muziek!

In het filmpje de ultrakorte trailer voor deze productie. En op de website van de Nationale Opera vindt u speeldata en (nog) meer informatie.

Macbeth in Budapest

U hebt nog één Budapest-verhaal van me tegoed: onze bezoeken aan de Verdi-opera’s Macbeth en Otello. Over Otello schreef ik al eens. Ik was vorig jaar in de stad en zag toen met mijn echtgenoot dezelfde enscenering. Het lichtplan is niet aangepast sinds mijn opmerkingen daarover, beetje flauw om niet naar Vocalies te luisteren vindt u niet? Grapje, lezers, grapje…

Goed, blijft over Macbeth, oftewel Macbetto; het is altijd een beetje vervreemdend om de Engelse, Shakespeariaanse namen te horen ‘ver-italiaansen’, maar het went vlug, kan ik u verzekeren.

De uitvoering was er een zoals opera moet zijn: een tamelijk traditionele enscenering met moderne vondsten die het verhaal dienden en niet uit zijn voegen haalden. (Een gast formuleerde ooit, tijdens een eerdere reis een enscenering ‘zoals die moet zijn’ als: “het was een echte opera: pruiken, jurken en aan het einde iedereen dood”).

Lady Macbeth had een stem als een dragonder, haar ijzige karakter van manipulator kwam niet helemaal uit de verf, daarvoor sloeg het vibrato teveel naar beneden en was haar acteren te ‘fladderig’, ik kan het niet anders formuleren. Dat ze een slechte vrouw was, kwam uit de verf: pfoe wat een volume… Ik zou de rol graag eens zingen, kan ik lekker al mijn duistere kanten aanspreken, maar ik zou proberen een ijzig, Turandot-achtig koud blauw geluid ‘aan te zetten’ en uiterst terughoudend acteren.

Macbeth was geen groot acteur, wel een uitstekend zanger en zijn slotscene, als hij dodelijk gewond terugkeert op het toneel en de bloedvlek op zijn hemd steeds groter wordt (een van die technische vondsten die het verhaal dienden…) en hij vervolgens dood dóór het toneel zakt, had mij bij de strot: ik kreeg met hem te doen, toch, ondanks de moordenaar die hij was…

De heksen aan het begin (eindelijk mag een vrouwenkoor schel en lelijk zingen, bijna kakelen!) waren fenomenaal en genoten zichtbaar van hun rol. Bloedstollend was de scène waarbij de witte ‘spookhoezen’ van hun hoofden getrokken werden en hoog in de coulissen bleven hangen, ik zat als bevroren in mijn stoel. Alle bijrollen waren uitstekend bezet, ook al een compliment waard!

Deze regisseur kon een toneelplaatje maken, bijna overal zonder de vaart van de opera in gevaar te brengen: geweldig.

En er was nog iets fascinerends: men had een enorme dia-projectie op de achterwand van het toneel gemaakt van de verrichtingen van een zandkunstenaar. In een handomdraai wist hij van de weergave van het profiel van een kasteel een doodskop te maken, met op zijn hoofd als kroon datzelfde kasteel. Bloedstollend en buitengewoon artistiek.

Het verhaal van Macbeth is niet in een handomdraai uit te leggen: er gebeurt heel veel; ik las ergens dat Verdi buitengewoon genoten zou hebben van het componeren van bovennatuurlijke scènes, nou dat is hoorbaar.

Weet u wat: zoekt u zelf op YouTube.: er is een zeer goed te pruimen film gemaakt, ergens in 1986 als ik het goed heb. Ik laad in de tussentijd uit diezelfde film de laatste aria van Lady Macbeth op, gezongen door Shirley Verrett: de combinatie van haar uitstekend vakmanschap als actrice en als zangeres, gecombineerd met haar speciale timbre zorgen hier voor kippenvel.
En die laatste hoge toon: als je bereid bent het risico te nemen heeft die hoge c een bloedstollend effect.

Dan maar reclame!

Dan maar reclame!

Het kan me niet schelen. Onderstaand filmpje kun je zien als hardcore reclame voor Philips. Maar als je het filmpje gezien hebt en dat dan nog steeds vindt, ben je een onsociale hooibaal.
Echtgenoot mailde mij de link voor het filmpje toe; waar hij het vandaan had weet ik niet.
U moet het even bekijken… dit is wat ik jaren lang wilde zeggen met stukkies, met stemvorming geven aan koren, met zanglessen geven aan mensen die het contact met hun lijf en longen al lang verloren hadden…

Dit filmpje kan helpen om de weg naar dat lijf en die longen weer te vinden en om geestelijk sterker te worden en weer opgericht in het leven te staan.

Klik op Breathless Choir en kijk wat zingen voor u kan doen, want als het voor deze ‘gewone’ mensen helpt, helpt het u ook.

West Side Story in het Hongaars?

I Capuleti e I Montecchi – Otello – West Side Story – Macbeth – Sly. Als u dat rijtje ziet, naar welke opera zou u gaan? Maakt u zich niet druk: het is een retorische vraag, ik verwacht geen antwoord. Ik zal u mijn antwoord geven: naar alle vijf.

Na twee van die zware jongens tijdens onze week in Budapest leek de avond West Side Story een welkome afwisseling. Niet dat die opera níet slecht afloopt, maar de tempo’s zijn wat opzwepender en er gebeurt veel op het toneel en de toon is wat lichter…

Nou, dat werd een beetje een teleurstelling. Een overvraagd ballet (nergens had het ballet de peper die West Side Story zo hard nodig heeft… en zo uitbundig biedt), zangers die de partijen overschat hebben, niet gewend waren dit repertoire te zingen en naar de ritmes – bij Bernstein tamelijk complex – maar een gooi deden. Zo waren de solo’s van Tony gewoon veel te snel, omdat hij probeerde te compenseren dat hij het ritme van ‘Something’s coming’ niet aankon (net zo min als Carreras destijds in de prachtige documentaire) en hij het bij ‘Maria’ niet haalde met zijn ademtechniek.

‘Mambo’ en ‘America’ waren ook te snel, met ietskes tempo terugnemen krijgt deze muziek namelijk veel meer swing dan met het gehaast dat hier gebeurde.

De verbindende teksten in het Hongaars (ja, u leest het goed! tenslotte waren we in Budapest), zonder boventiteling hielp ook al niet, hoe goed we het verhaal ook kenden. De muziekteksten waren in het Engels, nou ja… Engels, het Engels dat de Hongaren, met nou eenmaal anders ingerichte oren, Engels in de oren klonk. Het Hongaars behoort tot de Finoegrische talen (ik heb het opgezocht!). Dat ligt mijlenver van het Engels af en dan krijg je al gauw uitspraken waarbij je je als West-Europeaan afvraagt waar ze dát nou vandaan hebben gehaald. Kortom: het was niet echt goed; het orkest was eigenlijk nog het beste en ik neem mijn petje af voor de dirigent die alles bij elkaar wist te houden.

Een Amerikaan liep achter mij bij het verlaten van de zaal voor de pauze. Ik zei hem: “This must be a weird experience for you…”
“It’s one of the worst things I’ve ever had to sit through in my life…” zei hij snibbig. Ik realiseerde me ineens hoe verschrikkelijk Amerikááns West Side Story eigenlijk is. Ik heb hem na de pauze niet meer terug gezien…

Daarom: voor alle gasten van Musico die mee waren, voor die éne Amerikaan en voor iedereen eigenlijk, die een liefhebber is van de film nog één keer een uitvoering van ‘America’ waar de vonken wél vanaf vliegen.