Monthly Archives: December 2017

Nog één opera hebt u van me tegoed voordat ik afreis naar Leipzig met de kerstdagen en met gasten van Musico: Lucia di Lammermoor.
Ik schreef er al eens over, de opera bevat een sopranen-hoofdrol die op zijn zachtst gezegd nogal ‘Anspruchsvoll’ is. Mooi Duits woord vindt u niet? Ik kan er zo gauw geen goeie Nederlandse vertaling voor vinden. ‘Veeleisend’ komt nog het dichtste in de buurt…

Twee grote aria’s heeft Lucia te zingen, en in allebei zit waanzin. De eerste ‘Regnava nel silenzio’ is misschien wel moeilijker dan de eerste, omdat daar een zekere gelaagdheid in zit: ze is nog niet doorgedraaid, maar de waanzin ligt op de loer en schemert hier en daar door.
De tweede is qua emotie gemakkelijk: hier is ze inmiddels knettergek, om het maar eens even onparlementair uit te drukken. Ze heeft haar echtgenoot in het huwelijksbed doodgestoken en komt met bebloed mes het toneel opgelopen.

Dame Joan Sutherland deed dat zo bloedstollend dat de eerste twee rijen van het publiek (in de Stadsschouwburg in Eindhoven, jawel…!) achteruitweek als ze met de dolk opgeheven naar voren liep, maar dit is een oud verhaal…

Wat aan de hele rol bloedstollend geváárlijk is, is de omvang ervan en het feit dat het allemaal spatzuiver moet en zeer, zeer precies getimed. In de tweede aria is er een heel stuk dat precies gelijk moet met de fluit en je valt onmiddellijk door de mand als je daar ook maar een fractie van afwijkt. En doe het maar eens: knettergek spelen en tegelijkertijd als een ijskoude analytica zorgen dat de stem het houdt en dat alles precies loopt zoals Gaetano Donizetti het voorgeschreven heeft.

U begrijpt dat ik als een wolvin ga zitten loeren of de hoofdrolspeelster in Leipzig, Anna Virovlansky zich houdt. Het lijkt niet erg aardig van me, maar ik denk dat ik niet te enige zal zijn die zit te loeren… iedereen kent de legendarische zwaarte van de rol… operapubliek is niet altijd aardig.
Groot zal mijn respect zijn als ze er goed doorheen rolt, zoals ik in tranen was toen ik Anna Netrebko de rol hoorde zingen. Die nam mij zo mee dat ik op slag mijn wolvinnengedrag vergat.

Nog maar even heel kort de plot dan?
Lucia di Lammermoor wordt vermorzeld in de vete tussen twee Schotse Clans. Ze leeft met haar broer Enrico op het onrechtmatig verworven kasteel Ravenswood. Enrico staat daardoor maatschappelijk onder druk en wil zijn zuster gunstig uithuwelijken om zijn reputatie aldus te herstellen. Maar Lucia houdt van de aartsvijand van de familie, Edgardo van Ravenswood. Tijdens het huwelijksfeest doodt ze haar kersverse echtgenoot in het bruidsbed. Het gezelschap verklaart haar waanzinnig. Edgardo komt om in een duel; net vóór hij sterft hoort hij de doodsklok luiden voor de dood van zijn geliefde.

En nog een klein lollig detail?
De begeleidende partij bij de waanzinscène bedacht Donizetti oorspronkelijk voor een glasharmonica. Hij heeft die bij de door hem geleide voorstellingen al vervangen door een dwarsfluit. Soms wordt de partij toch op een glasharmonica uitgevoerd. Lastig instrument en moeilijk om iemand te vinden die zo’n partij goed kan spelen.

In het filmpje Anna Netrebko op haar best. Ik heb er niks meer aan toe te voegen, dan: excuus voor de rare ondertiteling, voor een vollediger versie: ga naar YouTube.

Kweenie op welke voorstelling tijdens de kerstdagen ik me het meest verheug, we hebben Lucia di Lammermoor nog open staan, Der Freischütz, Russische Weihnachten en een concert met Cantate-bewerkingen van Bach op orgel. Op het gevaar af dat u me standrechtelijk executeert: ik ben niet zo van Bach, tenminste van het meeste van Bach. Ik wordt kriebelig van polyfonie; het ligt geheel en al aan mij, maar mijn geest kan maar met één melodie mee, als de rest van de begeleiding meer doet dan alleen begeleiden begin ik te hyperen… Nogmaals: helemaal mijn schuld.

Sommige dingen van Bach vind ik prachtig: zijn late vioolconcerten (ik geloof ergens BWV 1043…) zijn echt geweldig, maar ik ben dus niet zo’n type bij wie alles begint eindigt en doorstroomt bij Bach. Dat heb ik dan weer meer bij Mozart…

Zo, als u nu niet boos bent afgehaakt en daar nog bent kies ik voor dit stukkie maar voor Der Freischütz, de andere komen voor ik vertrek echt ook nog aan bod…

Een opera waar je bij uit kunt pakken, Der Freischütz: duivels, geesten, liefde, dood, feest, kogels die alles treffen waar je maar op mikt, en dat alles in geheel willekeurige volgorde. Prachtige aria’s en duetten, mooi koorwerk

Ik zag ‘m één keer live en heb me een kriek gelachen met de vogel waar Max op schiet: een toneelknecht (nog nét binnen mijn gezichtsveld) was met gevaar voor eigen leven in de lichtbalken boven het toneel geklommen en gooide de vogel op het toneel, natuurlijk vooral níet in de richting waarin Max geschoten had. Er ging een schater door de zaal.

En als ik Sammie, onze kat, dreigend toe wil spreken omdat-ie weer op het punt staat iets van de tafel te dieven roep ik luid, laag en dreigend “Saaaaamiel!!!” (de naam van de man-die-de-kogels-die-altijd-treffen mogelijk maakt) Hij – de kat – bedenkt zich dan meestal (even) en zint op het volgende moment dat-ie even aan mijn aandacht kan ontsnappen.

Heel kort de plot:
Om Agathe te huwen moet Max de schutterswedstrijd winnen. Zijn vriend Kaspar raadt hem aan op zeker te spelen en neemt hem mee naar de zwarte jager Samiel, zodat hij kogels krijgt die altijd raak schieten. Max wint de wedstrijd maar het verraad komt uit. Een jaar huwelijk op proef wordt hem toegestaan; hij zal zijn eerlijkheid moeten bewijzen vooraleer hij definitief Agathe tot zijn vrouw mag nemen.

In het filmpje een vooruitblik van de Oper Leipzig. Volgens mij wordt het een heerlijke uitvoering. Lekker vet aangezet hier en daar, een niet al te hedendaagse uitvoering, veel humor. Oh, en u weet het hè: het Jägerchor zit erin; het wereldwijd meest gezongen lied voor mannenkoren. Ik coachte heeeeel lang geleden ooit een mannenkoor en kan het ding nog steeds uit mijn hoofd meezingen en het marcheert geweldig op de klanken, kan ik u verzekeren (dat het mannenkoor kraaienvals bleef zingen was niet mijn schuld…). Ik zal me gedragen hoor, in Leipzig, tenslotte heb ik gasten bij me…

De scheurkalender op ons toilet triggerde mij tot het schrijven van dit stukkie van vandaag. Weest u gerust; heel veel intiemer dan deze mededeling over ons toilet wordt het niet…

De vraag boven de tekst: ‘Wat is het oudste orkest van Europa?’

Laat ik nou toch het antwoord daarop weten: Staatskapelle Dresden, opgericht in 1548 en thuis in de Semperoper in Dresden. Op zich is dat feit niet wereldschokkend, maar er is nog een toevalligheid, een serendipity (ik vind dat een geweldig woord) zo u wil: ergens tussen kerst en oud en nieuw zit ik in diezelfde Semperoper en luister naar datzelfde orkest. Ik ben met gasten van Musico namelijk de kerstdagen in Leipzig; we maken op een van de dagen een uitstapje naar Dresden en een van de prachtige producties die we tijdens deze dagen bezoeken is Tsjaikovski’s geweldige opera Yevgeni Onegin (de Duitsers noemen de man Eugen Onegin). Ik zag ‘m in mei van dit jaar in een bloedheet Parijs (de Fransen noemen de man trouwens Eugène Oneguin) en was verkocht.

Weet u wat? Ik schrijf de komende weken, aanlopend naar kerst, af en toe een stukkie over de producties die we dan gaan zien. U kunt dan meegenieten van de voorpret en ik kom weer een beetje op toeren. Het was de afgelopen tijd zo druk in mijn hoofd en mijn leven dat ik nauwelijks toekwam aan het schrijven van stukkies; dit is een mooie gelegenheid om weer aan de slag te gaan.

Meteen dan maar over Yevgeni Onegin? (Laten we Tsjaikovski de eer bewijzen de opera en de man hun (fonetisch) Russische naam te geven).
In november 1836 raakt dichter Alexander Pushkin zo geïrriteerd over de avances naar zijn vrouw door een Franse luitenant, dat hij hem uitdaagt voor een duel. Op de avond van 8 februari 1837 wordt hij doodgeschoten, op dat moment op het toppunt van zijn roem. Apart (en dat is zachtjes uitgedrukt): het was dezelfde scène die hij in zijn zes jaar daarvóór gepubliceerde boek Eugène Onéguine beschreven had.

Tsjaikovski gebruikt dit meesterwerk uit de Russische literatuur en schrijft er de gelijknamige opera over. Onegin is een man, zowel ironisch als sympathiek (nou ja, sympathiek, ik vind ‘m een onsociale hufter), die verbitterd is geraakt door het society-leven-bestaan, die liefde afwijst uit een misplaatst gevoel voor ijdelheid en die uit trots zijn beste vriend doodt en daarmee de rest van zijn leven in uiterste wanhoop moet slijten.

Ik laad het filmpje op van de trailer van Yevgeni Onegin met Anna Netrebko als Tatjana, in het slot van de brief-aria. Netrebko is dezer tijden op de toppen van haar kunnen. Hier in het filmpje is ze wat stevig van postuur en dat heeft ze nodig (in Brabant zouden we zeggen “dan hedde wa bij te zetten”): Tatjana is een bijzonder pittige rol om te zingen. Netrebko is trouwens niet alleen een ideale Tatjana, ze is ook een ideale Lucia (in Lucia di Lammermoor) en een ideale Mimi (in La Boheme) en…
Je merkt dat het fijn is om in je moerstaal te kunnen zingen; het maakt de loodzware aria (in totaal duurt-ie geloof ik een minuut of acht) makkelijker. Dit ligt zo dichtbij haar…

Er is trouwens weer genoeg te genieten op YouTube. De finale uit Onegin is er ook te vinden, in verschillende samenstellingen. Ik besloot geen filmpje op te laden met Netrebko en Hvorostovsky: ik zou er niet naar kunnen luisteren zonder weer heel verdrietig te worden over het (recente) verlies van Dima Hvorostovsky, maar als u wil: prachtig, prachtig!