Tijdens de Musicoreis in Frankfurt dompelen we ons onder in opera: zes voorstellingen in vier dagen… “Dat kan helemaal niet”, zult u zeggen en dat klopt: twee avonden gaan we in twee groepen uiteen: een deel gaat naar de ene opera in de Oper Frankfurt en een ander deel reist naar Wiesbaden voor de andere opera.
De gasten die op 2 maart naar Wiesbaden gaan krijgen daar ‘Salome’, van Richard Strauss met ‘onze eigen’ Frank van Aken in de rol van Herodes. Ik zag de trailer op YouTube en was verkocht. Zonder ook maar iets weg te geven hebben ze er in Wiesbaden een buitengewoon spannende trailer gemaakt. Ik wou dat ik het lijntje van sopraan Sera Gösch had… wat een lijf (en er zit geen spoortje sopranennijd in deze opmerking).
Tenor Frank van Aken zingt de rol van Herodes. Hij begon met studeren aan het Conservatorium in Utrecht toen ik er net weg was en op de een of andere manier heb ik hem altijd gevolgd… Hij gaat mijn pad nu niet kruisen, want ik ga op die avond met het ander deel van mijn groep naar de Oper Frankfurt, voor ‘Dalibor’, waar ik hier al over schreef…
De rol van Salome is een loei-zware, acterend, zingend en qua psychologische verwerking. Je maakt het mij niet wijs dat je een paar avonden achter elkaar rollebollend met het net afgehakte hoofd van Johannes de Doper over het toneel kunt gaan en er dan géén last van hebt, ’s nachts in je bed…
Ik hoop dat het gezelschap iets doet aan de verwerking van dit soort ervaringen voor haar zangers, maar ik betwijfel het. Vaak moet je als zanger zelf zorgen voor de broodnodige psychische bijstand.
Toch maar effe het plot, zo kort mogelijk?
Profeet Johannes de Doper is door koning Herodes opgesloten. Hij orakelt over de komst van de verlosser; niemand begrijpt wat hij zegt.
Hij trekt wel de aandacht van de dochter van Herodes, Salomé. Ze is beeldschoon en nog maar net volwassen, opgegroeid in een verderfelijke omgeving en tot op het bot verwend, is ze gewend alles te krijgen waar ze haar zinnen op gezet heeft en ze zoekt de grenzen van die zinnen op… Ze beveelt Johannes uit zijn kerker te laten.
Haar eerste gevoel van afgrijzen verandert snel in aanbidding. Ze wil Johannes kussen, maar die moet niets van haar hebben. Als Salomé blijft aandringen vervloekt Johannes haar en keert terug naar zijn kerker.
Herodes heeft incestueuze bedoelingen met Salomé. Ze maakt handig gebruik van zijn gevoelens door hem te chanteren: ze zal voor hem dansen, maar als beloning moet hij haar geven wat ze wil. Hij stemt toe en na de dans vraagt ze om het hoofd van Johannes. Uiteindelijk krijgt ze het hoofd en kan ze de mond kussen; die mond kan haar nu niet meer weigeren…
Zelfs voor de decadente Herodes is dit te veel en hij beveelt haar te doden.
De opera leent zich natuurlijk voor lekker tegendraadse ensceneringen. Volgens mij lossen ze het in Wiesbaden goed op en niet al te bloederig, maar ik heb er versies van gezien die je de haren te berge doen rijzen. Slechts ééntje live trouwens: ergens einde tachtiger jaren in Amsterdam, toen regisseur Harrie Kupfer, toch al niet bekend om zijn subtiliteit, het presteerde Salome op handen en voeten voorover van een glazen trap te laten lopen; het werd een aantal mensen in de zaal te gek.
Er zijn films van de opera. Daar kun je met special effects natuurlijk een heel eind verder dan op het toneel… nondepatatten, de bloederige ensceneringen van Lord of the rings zijn er niks bij.
Bij al die discussie zou je bijna vergeten dat het natuurlijk geweldige muziek is, dit meesterwerk van Richard Strauss en dat het gegeven zich er uitstekend voor leent de psychologische gelaagdheid van de hoofdrollen uit te diepen.
Hoe dan ook: het wordt een prachtige avond daar in Wiesbaden.
Ik ga hier geen bloederige filmpjes opladen. Ik vond een mooie ‘sluierdans’ van sopraan Malin Byström, in een regie van Ivo van Hove (!) van de Nationale Opera. Petje af voor de sopraan. Ze kan zelfs laten zien hoe ze tijdens de dans haar eigen weerzin overwint en haar emoties inzet om te krijgen wat ze wil. Je ziet de hand van de regisseur: mooie vondst met de dans op de achtergrond. Ivo van Hove is een hele grote!